Ý nghĩa và nguồn gốc 10 câu ca dao tục ngữ Nhật Bản (Phần 1)

HCM NHUNG ACC

31 thg 10, 2025

Trong quá trình học tiếng Nhật, bạn có bao giờ bắt gặp những câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng triết lý sâu sắc của người Nhật chưa? Đó chính là Kotowaza (ことわざ) – những tục ngữ, thành ngữ được truyền lại qua nhiều thế hệ. Mỗi câu Kotowaza không chỉ giúp bạn hiểu thêm về ngôn ngữ, mà còn phản ánh cách người Nhật nhìn nhận cuộc sống, con người và tự nhiên.

Bài viết hôm nay AGS sẽ giới thiệu 5 câu Kotowaza phổ biến và ý nghĩa nhất, giúp bạn vừa học tiếng Nhật hiệu quả, vừa khám phá nét đẹp trong tư duy và văn hóa Nhật Bản. Hãy cùng theo dõi nhé!

1. Kotowaza (ことわざ) nghĩa là?

Từ "ことわざ (Kotowaza) được cấu tạo bởi hai phần:

こと「言」trong 言葉 (ngôn ngữ), わざ「業」 trong 神業 (thần kì) hay 離れ業 (màn trình diễn phi thường)" - mang nghĩa hành động, việc làm.

Vì vậy, "Kotowaza" có thể hiểu theo nghĩa gốc là "nghệ thuật của ngôn từ" - những lời nói chứa đựng hành động và sức mạnh.

Chính vì thế, chỉ với vài từ ngắn gọn, một câu Kotowaza cũng có thể lay động lòng người, truyền cảm hứng hoặc tiếp thêm dũng khí. Có câu thì sắc bén, có câu dịu dàng, đôi khi chân thành, đôi khi châm biếm - tất cả đều phản ánh tinh tế tâm hồn người Nhật. Tuy nhiên, cũng có những Kotowaza mang hàm ý cay nghiệt, nên khi sử dụng cần lưu ý ngữ cảnh để không vô tình làm tổn thương người khác.

2. 5 câu tục ngữ thường gặp và cách sử dụng

2.1 後は野となれ山となれ - Sau này thì ra sao cũng được

Ý nghĩa:

Câu tục ngữ này mang ý nghĩa rằng chỉ cần giải quyết được việc trước mắt thì sau đó ra sao cũng được, không cần bận tâm.

Ví dụ, khi nói 「やるだけのことはやったのだから、後はどうにでもなれ！」 (Tôi đã làm hết sức rồi, còn lại ra sao thì ra!), người ta thể hiện quyết tâm và sự buông bỏ nhẹ nhõm sau khi đã nỗ lực hết mình.

Đôi khi nó còn được dùng với ý nghĩa tích cực, như một cách chuyển cảm xúc sang hướng mới và tiến lên phía trước.

Nguồn gốc:

Câu này được cho là bắt nguồn từ tác phẩm『冥途の飛脚』(Meido no hikyaku) của Chikamatsu Monzaemon (1653–1725), một nhà soạn kịch nổi tiếng thời Edo. Trong tác phẩm có câu thoại:

「半殺業者も人の金、はては妙極まり過ぎて、あとは野となれ山となれ和泉や」

Câu nói này xuất hiện trong bối cảnh nhân vật chính, đang vướng vào việc nợ nần, định bỏ trốn khỏi thị trấn cùng người yêu. Câu nói thể hiện tâm trạng "dù có ra sao thì cũng mặc kệ", miễn sao làm được điều muốn làm trong khoảnh khắc đó. Từ đó, câu này được cho là phát triển thành:

「あとは野となれ山となれ」(sau đó thì ra sao cũng được)

Câu tục ngữ mang ý nghĩa trái ngược:

「自分で蒔いた種は自分で刈り取る」 (Jibunde maitataneha jibunde karitoru): Gieo hạt gì thì gặt hạt đó - nghĩa là phải chịu trách nhiệm với những việc mình làm, hoàn toàn đối lập với tinh thần "sau này ra sao thì ra" của câu trên. Câu này đúng với tinh thần của câu "Gieo nhân nào, gặt quả đó" mà chúng ta bắt gặp trong ca dao tục ngữ Tiếng Việt.

2.2 医者の不養生 - Thầy thuốc mà không biết giữ gìn sức khỏe

Ý nghĩa:

Câu tục ngữ này nói về việc một bác sĩ - người luôn khuyên người khác phải chú ý đến sức khỏe nhưng chính bản thân lại không làm như vậy. Nói cách khác, dù hiểu điều đó là đúng nhưng không thực hành; hoặc chỉ nói mà không làm.

Câu này còn được dùng để chỉ những người "nói thì hay nhưng làm thì không", hay "lý thuyết suông, thiếu thực hành".

Nguồn gốc:

Câu này bắt nguồn từ tác phẩm 『風流志道軒伝』 (Fuuryuushidoukenden) do 風来山人(Fuurai Sanjin) - một học giả, nhà phát minh, thi nhân và nhà dân tộc học nổi tiếng của Nhật.

Trong tác phẩm có câu「医者の不養生、坊主の不信心」(Bác sĩ không biết dưỡng sinh, nhà sư không có lòng tin). Nghĩa là "Dù là người khuyên người khác giữ sức khỏe, nếu bản thân không chú ý đến sức khỏe mình thì cũng chẳng khác gì một thầy thuốc tồi".

Từ đó chúng ta có thể thấy sự tương đồng giữa câu 医者の不養生 và câu "Nói một đằng, làm một nẻo".

2.3 馬の耳に念仏 - Niệm phật vào tai ngựa

Ý nghĩa:

Câu này mang nghĩa rằng nói với người không chịu lắng nghe thì vô ích, dù có nói bao nhiêu cũng không có tác dụng"

Trong ca dao tục ngữ Việt, chúng ta cũng có câu tương tự để hiểu rõ ý nghĩa hơn của câu này là "Nước đổ đầu vịt" hay "Đàn gảy tai trâu"

Những câu có ý nghĩa tương tự:

「犬に論語」(Inu ni rongo): Dạy Luận Ngữ cho chó (nói điều cao siêu với kẻ không hiểu).

「猫に小判」(Neko ni koban): Cho mèo đồng tiền vàng (lãng phí khi nói điều quý báu với người không biết giá trị).

2.4 女心と秋の空 - Tâm hồn người phụ nữ và mùa thu

Ý nghĩa:

Giống như bầu trời mùa thu dễ thay đổi, tâm lý của phụ nữ cũng dễ thay đổi, "Sáng nắng, chiều mưa".

Nguồn gốc:

Câu 「女心と秋の空」(Tâm hồn phụ nữ và bầu trời mùa thu) được cho là bắt nguồn từ câu cũ 「男心と秋の空」 (Tâm hồn đàn ông và bầu trời mùa thu).

Ban đầu, câu tục ngữ nói về người đàn ông, ám chỉ rằng tình cảm của họ thay đổi nhanh chóng, dễ thay lòng.

Ngày xưa, khi phụ nữ ngoại tình sẽ bị trừng phạt nặng nề, trong khi đàn ông thì không bị xử lý nghiêm khắc, đặc biệt là trong thời Edo. Khi đó, những người đàn ông quyền thế có vợ lẽ hoặc kỹ nữ là chuyện bình thường, nên việc thay lòng không bị xem là vấn đề. Tuy nhiên, từ thời Minh Trị đến thời Chiêu Hòa, cùng với sự thay đổi vị thế xã hội của phụ nữ, quan niệm cũng thay đổi.

Từ đó, câu「女心と秋の空」ra đời, mang ý rằng phụ nữ cũng có tâm trạng thay đổi thất thường như bầu trời mùa thu.

2.5 海老で鯛を釣る - Câu cá tráp bằng con tôm

Ý nghĩa:

Câu tục ngữ này xuất phát từ việc dùng con tôm nhỏ, rẻ tiền để câu cá tráp đắt tiền. Từ đó, nó mang ý nghĩa bỏ ra một khoản đầu tư nhỏ nhưng thu được lợi ích lớn. Hay nói cách khác, "thả con săn sắt, bắt con cá rô".

Những câu tương tự:

「一攫千金」(Ikkakusenkin): "Một mẻ kiếm ngàn vàng", chỉ việc kiếm được nhiều tiền trong một lần may mắn.

「濡れ手で粟」(Nuretedeawa): "Làm ướt tay mà có hạt kê dính vào", nghĩa là dễ dàng thu được lợi nhuận mà không tốn công sức.

Kết luận

Như vậy, hôm nay chúng ta đã tìm hiểu về ý nghĩa 5 câu ca dao tục ngữ Nhật Bản. Mong bạn sẽ sử dụng đúng cho từng trường hợp. Công ty AGS cám ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.