Thuế và quy định pháp lý đối với tài sản số và tiền mã hóa.

 Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, các loại tài sản số như tiền mã hóa, NFT hay dữ liệu kỹ thuật số đang dần trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng đó, câu hỏi về thuế và quy định pháp lý đối với những loại tài sản mới này cũng ngày càng được quan tâm. Vậy, tài sản số và tiền mã hóa có được công nhận hợp pháp tại Việt Nam không? Khi phát sinh thu nhập từ giao dịch, người nắm giữ có phải nộp thuế hay kê khai như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Tổng quan về tài sản số và tiền mã hóa

Trong thời đại chuyển đổi số, tài sản số (digital assets) – bao gồm tiền mã hóa, NFT, dữ liệu số, phần mềm... – ngày càng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế.
Tuy nhiên, việc xác định, ghi nhận và đánh thuế với loại tài sản này vẫn là vấn đề mới mẻ, đặc biệt tại Việt Nam, khi hành lang pháp lý đang trong quá trình hoàn thiện.

2. Chính sách thuế và khung pháp lý thử nghiệm đối với tài sản mã hóa tại Việt Nam

Hiện tại, Việt Nam chưa công nhận tiền mã hóa là phương tiện thanh toán hợp pháp, theo quy định tại Nghị định 80/2016/NĐ-CP và Luật Ngân hàng Nhà nước.
Tuy nhiên, việc nắm giữ, đầu tư, giao dịch tài sản số không bị cấm — chỉ cần không sử dụng chúng để thanh toán hàng hóa, dịch vụ.

Nội dung:

• Theo Điều 4 Nghị quyết 05/2025/NQ-CP:

  • Giao dịch, chuyển nhượng, kinh doanh tài sản mã hóa “được áp dụng như các quy định về thuế đối với chứng khoán” cho đến khi có chính sách thuế riêng cho thị trường tài sản mã hóa.

  • Tài sản mã hóa không được công nhận là tiền pháp định, chứng khoán hoặc tài sản tài chính theo pháp luật dân sự, tài chính. 

• Nguyên tắc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa, yêu cầu tổ chức, cá nhân tham gia phải tuân thủ pháp luật về phòng, chống rửa tiền, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu…

• Điều này có nghĩa: mặc dù chưa có “mã thuế riêng” cho tài sản mã hóa, nhưng nếu cá nhân/ tổ chức có thu nhập từ chuyển nhượng, kinh doanh tài sản mã hóa thì có thể vận dụng quy định thuế chuyển nhượng chứng khoán để kê khai thuế. 

• Gợi ý cho kế toán – kiểm toán: cần theo dõi kỹ khi nhà nước ban hành nghị định/ thông tư hướng dẫn hoặc sửa đổi để áp dụng đúng thời điểm “thí điểm” hoặc “mở rộng”.

3. Quy định về thuế đối với tài sản số

Hiện chưa có văn bản riêng cho thuế tài sản số, nhưng có thể vận dụng các nguyên tắc thuế hiện hành như sau:

 a. Đối với cá nhân

• Nếu cá nhân giao dịch tiền mã hóa hoặc NFT để kiếm lời, khoản thu này có thể được xem là thu nhập từ đầu tư hoặc kinh doanh → phải kê khai thuế thu nhập cá nhân (TNCN) theo quy định.

• Tỷ lệ thuế có thể áp dụng tương tự thu nhập từ chuyển nhượng tài sản, tùy theo hướng dẫn của cơ quan thuế.

b. Đối với doanh nghiệp

• Nếu doanh nghiệp đầu tư, nắm giữ hoặc giao dịch tài sản số, phải:

  • Ghi nhận vào sổ sách kế toán theo giá trị hợp lý hoặc giá gốc (nếu đủ căn cứ xác định).

  • Kê khai thuế TNDN khi có lợi nhuận từ hoạt động chuyển nhượng.

  • Không được khấu trừ thuế GTGT, vì tiền mã hóa không phải là hàng hóa – dịch vụ chịu thuế GTGT.

4. Những thách thức thực tế

• Chưa có chuẩn mực kế toán chính thức cho tài sản số → doanh nghiệp phải tự vận dụng IFRS 38 (tài sản vô hình).

• Giá trị biến động mạnh gây khó khăn trong việc xác định giá trị hợp lý.

• Thiếu hướng dẫn cụ thể về thuế, dẫn đến rủi ro sai phạm khi kê khai.

5. Xu hướng quản lý trong tương lai

Chính phủ đang xem xét xây dựng cơ chế pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho tài sản số, blockchain và fintech.
Trong tương lai, có thể sẽ có:

• Chuẩn mực kế toán riêng cho tài sản số.

• Cơ chế kê khai thuế tự động qua sàn giao dịch được cấp phép.

• Công nhận tài sản số hợp pháp hóa trong một số lĩnh vực đầu tư và thương mại điện tử.

Kết luận: Tài sản số và tiền mã hóa mở ra cơ hội lớn cho nền kinh tế số, nhưng cũng đặt ra thách thức về thuế và pháp lý.
Trong khi chờ hướng dẫn cụ thể, kế toán – kiểm toán viên và doanh nghiệp cần theo dõi sát quy định mới, đồng thời thận trọng trong ghi nhận và kê khai thuế để tránh rủi ro pháp lý.