Apple và chiến lược né thuế 'Double Irish with a Dutch Sandwich

HCM Oanh ACC

19 thg 12, 2025

Làm thế nào một trong những công ty có lợi nhuận cao nhất thế giới lại có thể nộp thuế suất quốc tế chỉ vỏn vẹn dưới 1%? Bạn có băn khoăn tại sao các tập đoàn công nghệ khổng lồ, với doanh thu hàng trăm tỷ đô la, lại đặt trụ sở chính cho hoạt động quốc tế tại một quốc gia nhỏ như Ireland không?

Câu trả lời không nằm ở một thủ thuật kế toán đơn lẻ, mà là một kiệt tác về hoạch định thuế mang tên "Double Irish with a Dutch Sandwich". Trong bài viết này, AGS sẽ cùng bạn "giải phẫu" chiến lược thuế phức tạp đã giúp Apple tiết kiệm hàng chục tỷ đô la, phân tích các khái niệm cốt lõi như chuyển giá, và làm rõ ranh giới mong manh giữa tránh thuế và trốn thuế.

"Double Irish with a Dutch Sandwich" là gì?

Nghe có vẻ giống tên một món ăn kỳ lạ, nhưng đây thực chất là một trong những cấu trúc tránh thuế doanh nghiệp tinh vi nhất từng được thiết kế. Mục tiêu của nó rất đơn giản: chuyển lợi nhuận từ các quốc gia có thuế suất cao (như Mỹ, Đức, Pháp) về các thiên đường thuế (như Bermuda, Cayman Islands), nơi thuế suất gần như bằng 0.

Để hiểu được cơ chế này, chúng ta cần nắm vững khái niệm nền tảng: Chuyển giá (Transfer Pricing).

Chuyển giá: Công cụ cốt lõi

Chuyển giá là việc định giá cho các giao dịch nội bộ giữa các công ty con trong cùng một tập đoàn. Các giao dịch này có thể là mua bán hàng hóa, dịch vụ, hoặc đặc biệt quan trọng trong trường hợp của Apple, là phí bản quyền sử dụng Tài sản trí tuệ (Intellectual Property - IP).

Bằng cách định giá phí bản quyền này thật cao, lợi nhuận sẽ được "hút" từ công ty con ở nước có thuế cao sang công ty con ở nước có thuế thấp.

Giải phẫu cơ chế hoạt động

Chiến lược này kết hợp luật thuế của ba quốc gia: Ireland, Hà Lan, và một thiên đường thuế.

Bước 1: "Double Irish" - Hai công ty Ireland

Apple đã thành lập hai công ty con tại Ireland:

Irish Co. 1 (Công ty "Ma"): Công ty này được thành lập tại Ireland, nhưng được điều hành và kiểm soát từ một thiên đường thuế (ví dụ: Bermuda). Theo luật Ireland thời bấy giờ, công ty này được xem là công ty cư trú thuế tại Bermuda, tức là không phải nộp thuế tại Ireland. Quan trọng nhất, Irish Co. 1 nắm giữ toàn bộ tài sản trí tuệ quý giá của Apple bên ngoài châu Mỹ.
Irish Co. 2 (Công ty "Thật"): Công ty này thực sự hoạt động và có nhân viên tại Ireland. Nhiệm vụ của nó là bán sản phẩm của Apple (iPhone, iPad) ra khắp châu Âu, Trung Đông và châu Á. Công ty này thu về hàng tỷ đô la lợi nhuận.

Cơ chế:

Irish Co. 2 phải trả một khoản phí bản quyền (royalty fee) khổng lồ cho Irish Co. 1 để được quyền sử dụng IP và bán sản phẩm.
Khoản phí này được khấu trừ như một chi phí hợp lệ, khiến cho lợi nhuận chịu thuế của Irish Co. 2 tại Ireland (nơi có thuế suất 12.5%) bị bào mòn gần như hết.
Lợi nhuận khổng lồ giờ đã được chuyển thành công về Irish Co. 1, công ty đang "cư trú" tại thiên đường thuế Bermuda và không phải đóng thuế.

Bước 2: "Dutch Sandwich" - Lát kẹp Hà Lan

Một vấn đề phát sinh: theo luật Ireland, các khoản thanh toán tiền bản quyền ra nước ngoài (đến Bermuda) sẽ phải chịu một khoản thuế khấu trừ tại nguồn (withholding tax).

Để lách luật này, Apple đã chèn một công ty "kẹp" vào giữa:

Dutch Co. (Công ty vỏ bọc Hà Lan): Đây là một công ty vỏ bọc (shell company) tại Hà Lan.
Cơ chế: Lợi nhuận từ Irish Co. 2 không chuyển thẳng đến Bermuda. Thay vào đó, nó được chuyển đến Dutch Co. trước, rồi ngay lập tức được chuyển tiếp từ Dutch Co. đến Irish Co. 1 ở Bermuda.
Tại sao lại là Hà Lan? Vì theo hiệp định thuế trong Liên minh châu Âu, các khoản thanh toán bản quyền giữa các nước thành viên (như từ Ireland sang Hà Lan) không bị đánh thuế khấu trừ tại nguồn. Tương tự, luật pháp Hà Lan cũng cho phép chuyển tiền bản quyền ra ngoài EU (đến Bermuda) mà không bị đánh thuế.

Dutch Co. chính là "lát kẹp" hoàn hảo để dòng tiền chảy một cách trơn tru mà không bị rò rỉ thuế.

Tránh thuế hay Trốn thuế? Hậu quả và sự thay đổi

Một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Liệu hành vi này có hợp pháp?

Câu trả lời là có, tại thời điểm đó. Đây là một trường hợp điển hình của tránh thuế (Tax Avoidance), không phải trốn thuế (Tax Evasion). Apple và các chuyên gia tư vấn của họ đã không làm sai luật, mà chỉ đơn giản là đã khai thác một cách bậc thầy các kẽ hở trong hệ thống luật pháp quốc tế và của riêng Ireland.

Tuy nhiên, trước sức ép dữ dội từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là EU và Mỹ, chính phủ Ireland đã phải hành động. Vào năm 2015, họ đã tuyên bố đóng lại kẽ hở luật pháp cho phép các công ty "cư trú hai nơi", và chiến lược "Double Irish" chính thức kết thúc vào năm 2020. Vụ việc này cũng là chất xúc tác thúc đẩy các nỗ lực cải cách thuế toàn cầu của OECD, chẳng hạn như dự án Chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS).

Vụ "Double Irish with a Dutch Sandwich" sẽ mãi là một case study kinh điển trong ngành kế toán - thuế, một minh chứng cho thấy sự sáng tạo không giới hạn trong việc hoạch định thuế và cuộc rượt đuổi không hồi kết giữa các tập đoàn đa quốc gia và các cơ quan thuế trên toàn cầu.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.