Truy thu thuế hộ kinh doanh: Quy định và các trường hợp bị truy thu

HCM Lâm Vũ ACC

14 thg 12, 2025

Trong bối cảnh quản lý thuế ngày càng minh bạch và chuyển dịch mạnh sang tự khai, tự nộp, việc nắm chắc khái niệm và quy định về truy thu thuế hộ kinh doanh là chìa khóa để tránh rủi ro pháp lý và tài chính. Việc hiểu rõ truy thu thuế hộ kinh doanh là gì?, khi nào bị truy thu? cũng như các quy định liên quan sẽ giúp hộ kinh doanh chủ động tuân thủ pháp luật và tránh rủi ro tài chính không đáng có.

1. Truy thu thuế hộ kinh doanh là gì?

Truy thu thuế hộ kinh doanh là việc cơ quan thuế yêu cầu người nộp thuế nộp bổ sung phần thuế còn thiếu do kê khai sai, khai thiếu, chưa kê khai, hoặc nộp không đúng quy định. Đây là biện pháp đảm bảo hộ kinh doanh tuân thủ nghĩa vụ thuế đầy đủ theo pháp luật.

Theo Luật Quản lý thuế 2019, truy thu thuế áp dụng ngay cả khi đã hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính. Tức là dù không bị phạt, hộ kinh doanh vẫn phải nộp lại đúng số tiền thuế còn thiếu.

2. Các trường hợp bị truy thu thuế hộ kinh doanh

Theo Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 125/2020/NĐ-CP, hộ kinh doanh sẽ bị truy thu thuế trong các trường hợp:

Nộp thiếu thuế so với nghĩa vụ thực tế: Hộ kinh doanh kê khai doanh thu thấp hơn thực tế, hoặc kê khai sai loại thuế suất dẫn đến thiếu thuế GTGT, TNCN.
Hưởng miễn, giảm, hoàn thuế sai quy định: Nhận ưu đãi thuế cao hơn quy định hoặc khai sai điều kiện được miễn, giảm.
Trốn thuế: không kê khai hoặc kê khai sai nhằm giảm nghĩa vụ.
Chậm nộp thuế: Không nộp đúng hạn theo thông báo của cơ quan thuế.
Dùng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp: Khai chi phí đầu vào bằng hóa đơn trái phép để giảm thuế phải nộp.

Lưu ý : Không truy thu đối với hộ khoán hoạt động bình thường, sẽ không có sự truy thu trở về trước khi chuyển đổi từ ngày 1-1-2026. Việc truy thu chỉ áp dụng khi có hành vi kê khai thiếu, không đăng ký ngành hàng/địa điểm mới, hoặc che giấu doanh thu. hành vi kê khai thiếu, không đăng ký ngành hàng/địa điểm mới, hoặc che giấu doanh thu.

3. Những hành vi khai sai dẫn đến nghĩa vụ truy thu

Các hành vi sau có thể khiến hộ kinh doanh bị truy thu thuế:

Khai sai căn cứ tính thuế:

Kê khai thiếu doanh thu
Khai sai chi phí, thuế được khấu trừ
Xác định sai trường hợp được miễn, giảm, hoàn thuế

Dù nghiệp vụ kinh tế đã ghi nhận trên sổ sách, nhưng khai sai vẫn bị truy thu.

Sai lệch về giao dịch liên kết:

Người nộp thuế lập tờ khai giao dịch liên kết, nhưng cơ quan thuế kết luận số liệu thanh tra khác với số liệu đã khai, dẫn đến thiếu thuế hoặc tăng số tiền được miễn, giảm, hoàn.

Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp:

Hạch toán chi phí bằng hóa đơn khống
Mua hóa đơn để hợp thức hóa doanh thu
Dùng chứng từ không hợp pháp nhằm giảm thuế phải nộp

Nếu chứng minh lỗi thuộc về bên bán, người mua có thể không bị truy thu.

Cách để phòng tránh:

Lưu trữ đầy đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp.
Soát lại tỷ lệ thuế theo ngành nghề, đặc biệt khi có hoạt động đa ngành.
Đối chiếu doanh thu trên hóa đơn với doanh thu khai thuế theo kỳ.

4. Hộ kinh doanh phải nộp tiền chậm nộp khi nào?

Căn cứ Khoản 1, Điều 59 Luật Quản lý thuế 2019 quy định các trường hợp phải nộp tiền chậm nộp như sau:

Chậm nộp so với thời hạn quy định hoặc thời hạn gia hạn.
Tự khai bổ sung làm tăng nghĩa vụ thuế, hoặc bị phát hiện khai thiếu sau thanh tra, kiểm tra.
Hoàn sai: khai bổ sung làm giảm số thuế đã hoàn, hoặc cơ quan chức năng phát hiện hoàn sai; tiền chậm nộp tính từ ngày nhận khoản hoàn sai.
Được phép nộp dần tiền thuế nợ theo phương án nhưng nộp chậm theo lộ trình.
Bị truy thu do kê khai sai, trốn thuế hoặc nộp thiếu.
Đơn vị ủy nhiệm thu chậm chuyển số đã thu vào ngân sách.

Cách hạn chế tiền chậm nộp:

Nộp đúng hạn theo tháng hoặc quý.
Khi phát hiện sai sót, khai bổ sung sớm để giảm thời gian phát sinh tiền chậm nộp.
Thiết lập lịch nhắc hạn nộp và sử dụng cổng thuế điện tử để nộp trực tuyến.