NHỮNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN HỆ THỐNG QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP ERP

Thông tư 99/2025/TT-BTC được thiết kế như một phiên bản hiện đại hóa của hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam, thay thế toàn bộ Thông tư 200/2014/TT-BTC. So với văn bản cũ, Thông tư 99 mang tính đổi mới sâu rộng, tác động vào gần như tất cả các thành phần của hệ thống kế toán doanh nghiệp: từ hệ thống tài khoản, tiêu chí ghi nhận, phương pháp hạch toán, đến hệ thống chứng từ, sổ sách và báo cáo tài chính.

Điểm thay đổi đầu tiên và quan trọng nhất là thay đổi về Hệ thống tài khoản kế toán (CoA). Thông tư 99 cho phép doanh nghiệp chủ động thiết kế, bổ sung hoặc điều chỉnh các tài khoản cấp 2, cấp 3 theo đặc thù hoạt động. Đồng thời, nhiều tài khoản mới phản ánh đúng bản chất giao dịch của thời đại được bổ sung: tài khoản về tài sản sinh học, tài sản cải tạo – nâng cấp, các khoản thuế đặc thù, cổ tức phải trả, các khoản điều chỉnh theo chuẩn mực quốc tế… Một số tài khoản cũ vốn tồn tại từ Thông tư 200 nhưng không còn phù hợp cũng được bãi bỏ. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp cần khẩn trương rà soát, kiểm tra và cập nhật lại hệ thống tài khoản hạch toán mới nhất trên hệ thống ERP, chuyển đổi số dư sang tài khoản mới phù hợp đối với các tài khoản bị bãi bỏ và bổ sung các tài khoản mới theo các nghiệp vụ thông tư 99 yêu cầu.

Tiếp theo, Cấu trúc bộ báo cáo tài chính cũng có sự thay đổi đáng kể. Báo cáo tình hình tài chính thay thế Bảng cân đối kế toán, phân loại lại tài sản và nợ phải trả theo tính thanh khoản và bản chất kinh tế. Các thuyết minh báo cáo tài chính chi tiết, chuẩn hóa, yêu cầu doanh nghiệp phải có dữ liệu minh bạch và đầy đủ hơn so với trước. Đây là bước đi quan trọng để hướng VAS tiến gần hơn Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS).

Một thay đổi trọng yếu khác là yêu cầu doanh nghiệp xây dựng quy chế kế toán nội bộ, tăng cường kiểm soát rủi ro, phân quyền rõ ràng trong quy trình ghi nhận, phê duyệt và lưu trữ dữ liệu. Điều này buộc các doanh nghiệp cần thiết lập phân quyền, các luồng vận hành và xây dựng hệ thống báo cáo quản trị nội bộ doanh nghiệp trên hệ thống ERP.

Ngoài ra, Thông tư 99 cho phép doanh nghiệp sử dụng ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán nếu phù hợp với hoạt động thực tế, kèm theo quy định cụ thể về cách chuyển đổi khi lập báo cáo tài chính. Điều này dẫn tới yêu cầu ERP phải hỗ trợ song song: ghi nhận theo đơn vị tiền tệ vận hành và chuyển đổi trình bày

Có thể thấy, Thông tư 99 không chỉ tạo ra thay đổi về mặt chuẩn mực kế toán mà còn buộc doanh nghiệp phải tái cấu trúc hệ thống công nghệ kế toán – tài chính đang vận hành.

Những thay đổi lớn về Hệ thống tài khoản kế toán (CoA), Cấu trúc bộ báo cáo tài chính, … cho thấy Thông tư 99 đang định hình lại cách doanh nghiệp phản ánh bản chất giao dịch trong VAS. Khi nền tảng kế toán thay đổi, hệ thống vận hành đi kèm cũng cần được điều chỉnh cho phù hợp. Chính vì vậy, những cập nhật này sẽ tiếp tục tác động trực tiếp đến các phần mềm quản trị ERP, nơi toàn bộ quy trình và dữ liệu kế toán được tự động hóa và kết nối thành một hệ thống thống nhất theo chuẩn mới.

Việc thay đổi các tài khoản thanh toán buộc doanh nghiệp phải cập nhật toàn bộ cấu hình tài khoản, bao gồm thêm mới, sửa tên, đổi mã, khóa hoặc loại bỏ tài khoản không còn sử dụng. Những thay đổi này không chỉ nằm ở mô-đun FI (Finance) mà còn ở các mô-đun CO (Controlling), MM (Materials Management), PP (Production Planning), AA (Asset Accounting) và cả SD (Sales & Distribution).

Đặc biệt, với SAP S/4HANA hoặc các ERP tương tự, tài khoản thay đổi sẽ ảnh hưởng đến cách hệ thống tự động sinh bút toán từ các nghiệp vụ mua – bán – sản xuất. Nếu không được cấu hình lại đúng cách, hệ thống sẽ phát sinh lỗi định khoản, sai lệch số liệu hoặc ngừng hoạt động của các quy trình tự động.

Sự bổ sung các tài khoản mới như tài sản sinh học hay cải tạo tài sản khiến doanh nghiệp phải rà soát, chỉnh sửa và bổ sung danh mục nhóm tài sản (Asset class), thiết lập các khu vực khấu hao và cập nhật quy trình ghi nhận tài sản cố định. Với doanh nghiệp sản xuất, việc chuyển đổi tài khoản giá vốn hoặc tập hợp chi phí từ TK 631 (Giá thành sản xuất) sang TK 154 (tài khoản kế toán Chi phí sản xuất, Kinh doanh dở dang) (nếu có) làm thay đổi cấu hình PP và CO-PC, tác động trực tiếp đến tính giá thành.

Ngoài ra, thay đổi cấu trúc báo cáo tài chính buộc doanh nghiệp phải cập nhật Phiên bản Báo cáo Tài chính (FSV), sắp xếp lại các chỉ tiêu, sửa tên các hạng mục theo đúng mẫu Thông tư 99. Các báo cáo FI và CO cần đồng bộ với cấu trúc mới để đảm bảo báo cáo tài chính xuất ra từ ERP phù hợp với biểu mẫu hợp pháp.

Về cơ bản các phần mềm ERP quốc tế như SAP, Oracle xuất phát từ các nguyên tắc kế toán quốc tế đã đáp ứng hầu hết các yêu cầu tuân thủ Thông tư 99 của doanh nghiệp tuy nhiên vẫn có một số điểm cần cập nhật để hỗ trợ doanh nghiệp có thể quản trị hệ thống đúng chuẩn và hiệu quả hơn nữa